Złoto Maroka, czyli zalety oleju arganowego

W południowo-wschodniej części Maroka, u podnóża gór Atlas, rosną drzewa z gatunku Argania spinosa, nazywane w Polsce drzewami arganowymi lub arganiami żelaznymi. Osiągają 15 metrów wysokości i dożywają nawet 500 lat; są wiecznozielone, rozłożyste, o poskręcanych, sękatych pniach i gałązkach pokrytych kolcami. Wśród ich konarów buszują często kozy, dla których liście drzewa arganowego są wielkim przysmakiem. Z drobnych, gromadzących się w pęczki kwiatów powstają owoce, jagody podobne nieco do oliwek, barwy zielonej lub żółtawej. Ich dosyć gruba skórka jest gorzka, podobnie jak miąższ, który za to przyjemnie pachnie. Wewnątrz owocu znajdują się nasiona, orzechy o migdałowym kształcie. Jest ich zwykle od 1 do 3.

Jeszcze przed ćwierćwieczem cała produkcja oleju arganowego tłoczonego na zimno odbywała się wyłącznie w oparciu o pracę fizyczną. Obecnie w większych zakładach sam proces tłoczenia zmechanizowano, ale w wiele mniejszych wytwórni to nadal manufaktury, gdzie olej wyciskany jest przy pomocy tradycyjnych młynków z kamienia. Wciąż wyłącznie ręcznie miażdży się każdą pestkę z osobna. A jej skorupa jest bardzo twarda, blisko dwadzieścia razy twardsza niż orzecha laskowego, którego pestka arganowa prawie trzykrotnie przewyższa rozmiarem. Ale tkwiące w niej nasienie jest mniejsze od nasiona słonecznika.

Drzewo życia

Drzewa arganowe przez Berberów, rdzenną ludność Afryki północno-zachodniej, nazywane są „drzewami życia”, dostarczają bowiem w surowym, pustynnym otoczeniu pożywienia dla zwierząt i ludzi, zwłaszcza oleju, któremu nadano miano „płynnego złota”. Zawiera on szereg cennych składników, ponad 100 substancji czynnych, głównie dużo nienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza oleinowego i linolowego. Obecne w nim fitosterole wykazują działanie przeciwzapalne i sprzyjają regeneracji komórek, zwłaszcza naskórka, przyspieszają także gojenie ran, a także zanikanie blizn. W różnorodnej postaci występuje w oleju arganowym witamina E, która odpowiada za silne działanie antyoksydacyjne i chroni skórę zarówno przed szkodliwym wpływem wolnych rodników, jak i promieni słonecznych. Wspomagają ją w tym m. in. alkohole trójterpenowe. Bardzo ciekawym składnikiem oleju arganowego jest skwalan, który wspiera odtwarzanie bariery hydrolipidowej naskórka oraz uzupełnia niedobór ceramidów. Poza tym skutecznie odżywia i nawadnia skórę, przyspiesza w niej odnowę komórkową i nadaje elastyczność, a więc opóźnia najbardziej zauważalne procesy starzenia się. Z innych składników obecnych w oleju arganowym wypada wymienić trójglicerydy, sterole oraz karotenoidy. Wart podkreślenia jest fakt, że występuje w nim aż pięć grup związków antykancerogennych.

Olej arganowy jest znakomitym środkiem przy chorobach skóry, a jego działanie kosmetyczne trudno przecenić. Nadaje się właściwie do pielęgnacji każdego rodzaju, szczególnie polecany jest dla skóry wrażliwej, zniszczonej czy też dotkniętej alergią lub egzemą. Łagodzi skutki poparzeń słonecznych. Wspaniale pielęgnuje okolice oczu i ust, wzmacnia paznokcie, a skórę dobrze nawilża, ujędrnia i nadaje jej delikatność. Wcierany we włosy sprawia, że stają się grubsze i lśniące, a jednocześnie bardziej miękkie. Olej arganowy używany jest także do masażu ciała, ponieważ zmniejsza bóle stawów i mięśni. Stosowany bywa przy leczeniu łupieżu. Wchłania się bardzo dobrze w skórę i doskonale ją penetruje, wnikając w głąb. Może być więc wykorzystywany również jako nośnik dodanych do niego substancji czynnych. Nadaje się do pielęgnacji niemowląt, polecany jest także dla osób starszych i obłożnie chorych. Badania naukowe wykazały, że reguluje także pracę gruczołów łojowych. Ponadto wzmacnia odporność.

Nie tylko olej

Spożywany jest nie tylko olej arganowy, ale także uboczny produkt jego otrzymywania, gęsta pasta o ciemnej barwie. Służy ona Berberom po dosłodzeniu jako sos do pieczywa, a w smaku przypomina masło orzechowe.

Szerokie spektrum zastosowania

Olej arganowy ma barwę od słomkowożółtej po żółtobrązową, zapach dość nieprzyjemny, dlatego często pozyskiwany jest z orzechów uprzednio prażonych, ale i w tym wypadku odznacza się dość charakterystycznym, choć znacznie subtelniejszym aromatem. Woń ta jest rozmaicie opisywana: jako nieco podobna do oliwkowej, jednak intensywniejsza, kwaśno-orzechowa. Smak jest gorzkawy, ale z wyraźną orzechową nutą. Na rynku pod nazwą „olej arganowy” oferowanych jest bardzo wiele produktów, których jakość różni się diametralnie. Ponieważ olej arganowy pochodzący z surowca z odrębnych partii oraz od różnych producentów może dość znacznie różnić się wyglądem i innymi cechami organoleptycznymi, nawet w Maroku łatwo paść ofiarą nieuczciwych handlarzy, którzy sprzedają towar zmieszany z oliwą lub olejem migdałowym, a nawet zabarwiony papryką.

Olej arganowy szczególnie w ostatnich latach znalazł bardzo szerokie zastosowanie zwłaszcza w kosmetyce. Dodawany jest do balsamów, mydeł, maseczek, szamponów, lotionów itp. Zawartość oleju arganowego jako składnika wyrobów kosmetycznych wynosi przeważnie kilkanaście procent.

Arkadiusz Suder