Jagody acai są jednym z ośmiu gatunków należących do rodzaju Euterpe w rodzinie Arekowatych (Arecaceae). Występuje ona w Ameryce Środkowej oraz północnych rejonach Ameryki Południowej, ale najbardziej obficie porastają obszary zalewowe Amazonki [2, 3].
W Polsce oraz krajach Europy nie kupimy świeżych owoców acai, gdyż są one bardzo podatne na uszkodzenia co uniemożliwia ich transport. Są one jednak dostępne już jako spreparowane produkty z jagód acai – sprzedawane najczęściej pod postacią soków, puree owocowego, kapsułek lub proszków.
W medycynie tradycyjnej ludów Amazońskich acai było stosowane jako remedium na problemy trawienne, biegunki, robaczyce oraz aplikowane zewnętrznie na różnego rodzaju problemy skórne [5]. Ponadto, pozyskiwany z owoców sok był używany przez najbiedniejszych mieszkańców Brazylii jako środek na grypę, gorączkę oraz towarzyszące im bóle [3, 6].
Obecnie uważa się, że stosowanie jagód acai wspomaga utratę wagi, procesy trawienne oraz hamuje starzenie się organizmu [9]. Dodatkowo, mają one działanie antyoksydacyjne, ochronne dla serca, przeciwzapalne, a nawet przeciwnowotworowe [10]. Aktywności te związane są z obecnością w miąższu aktywnych związków antyoksydacyjnych, takich jak: antocyjany, kwasy fenolowe, flawonoidy, karotenoidy. Innymi substancjami obecnymi w jagodach acaií są: kwasy tłuszczowe, aminokwasy, lignany, liczne składniki mineralne, witaminy oraz błonnik. Do tej pory w acai zidentyfikowano ponad 90 związków aktywnych [1, 3, 7, 8].
Wolne rodniki są jednym z elementów, który może mieć znaczenie przy chorobach cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie czy nowotwory. Na ich tworzenie mają wpływ nie tylko czynniki środowiskowe, ale i procesy zachodzące naturalnie w organizmie, np. oddychanie komórkowe [9]. Wolne rodniki wykazują dużą aktywność chemiczną utleniając każdy związek z którym mają kontakt. Antyoksydanty zwane również antyutleniaczami lub przeciwutleniaczami, zawarte w jagodach acai, to grupa związków chemicznych, które neutralizują szkodliwe działanie wolnych rodników i usuwają ich nadmiar z organizmu. Dzięki temu zapobiegają poważnym uszkodzeniom komórek i co za tym idzie ich przedwczesnemu starzeniu.
Badania wykazały, że dodanie wodnoalkoholowego ekstraktu z jagód acai do papierosów może zmniejszyć wywołane dymem papierosowym uszkodzenie płuc u myszy. Stwierdzono także efekt ochronny przed rozedmą płuc związany z ograniczeniem procesów utleniania oraz zahamowaniem reakcji zapalnych [10]. Kolejne doświadczenia dotyczące analizy przebiegu ostrego zapalenia płuc u myszy, które były wystawione na działanie dymu papierosowego potwierdziły te dane. Badacze odnotowali zmniejszoną liczbę makrofagów i neutrofili biorących udział w procesach zapalnych w pęcherzykach płucnych oraz obniżenie aktywności enzymów antyoksydacyjnych oraz TNF- ɑ (czynnika martwicy nowotworów) [11].
W badaniach na zwierzętach wykazano możliwe działanie chemoprewencyjne oraz przeciwnowotworowe owoców acai. Badania przeprowadzone na modelach doświadczalnych, jakimi były szczury poddane rakotwórczemu działaniu N-nitro zometylobenzylaminy, wykazały, że spożywanie jagód acai zmniejszyło ryzyko rozwoju guza przełyku oraz obniżyło w surowicy poziom odpowiedzialnych za stan zapalny. Ponadto, zaobserwowano wzrost zawartości przeciwutleniaczy w odpowiedzi na obecność patogenów w surowicy [13].
Badania dowiodły, że jagody acai obniżają ryzyko rozwoju miażdżycy u osób cierpiących na hiperlipidemię [43]. Po suplementacji sokiem z owoców acai, stanowiącej 5% przyjmowanego pokarmu, naukowcy zaobserwowali zmniejszenie ilości tworzących się blaszek miażdżycowych w obrębie aorty, co może być wynikiem spadku peroksydacji lipidów. Działanie przeciwmiażdżycowe było też związane z zahamowaniem wydzielania cytokin prozapalnych poprzez regulację mediatorów stanu zapalnego [12].
Poprawa profilu lipidowego i efekt przeciwmiażdżycowy, to nie jedyne właściwości acai, które są ukierunkowane na poprawę funkcjonowania układu krążenia. Naukowcy [13] zaobserwowali, że ekstrakt z nasion jagód acai miał działanie rozkurczające na skurczone pod wpływem noradrenaliny naczynia u szczurów.
Jagody acai nie są spożywane na surowo. Maceruje się je w wodzie, a uzyskany po usunięciu nasienia gęsty sok o kremowej konsystencji określany jako miąższ z acai butelkuje się lub częściej dodaje do napojów, lodów, kremów, jogurtów, dżemów czy słodyczy. Taki produkt po odwodnieniu dodawany jest do napojów izotonicznych i energetyzujących, czasem też jest kapsułkowany, tabletkowany lub przygotowywany jako proszek w saszetkach do sporządzenia shake’ów, koktajli czy herbatek.
Działanie witaminy C:
wpływa na prawidłowy metabolizm energetyczny
poprawia funkcje psychologiczne
Dodatkowe informacje:
dodaje energii i sił witalnych
niski indeks glikemiczny
Na podstawie:
Marta Wojciechowska1, Izabela Grzegorczyk-Karolak, Zakład Biologii i Botaniki Farmaceutycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
1. Llorent-Martinez E.J., Fernãndez-de Córdova M.L., Ortega-Barrales P., Ruiz-Medina A.: Characterization and comparison of the chemical composition of exotic superfoods. Microchem J. 2013, 110:444–451.
2. Sabbe S., Verbeke W., Deliza R., Matta V., Van Damme P.: Effect of a health claim and personal characteristics on consumer acceptance of fruit juices with different concentrations of açaí (Euterpe oleracea Mart.). Appetite 2009, 53: 84–92.
3. Heinrich M., Dhanji T., Casselman.: Açai (Euterpe oleracea Mart.)– A phytochemical and pharmacological assessment of the species’health claims. Phytochem Lett 2011, 4: 10–21.
4. Kang J., Thakali K.M., Xie C., Kondo M., Tong Y., Ou B., Jensen G.Medina M.B., Schauss A.G., Wu X.: Bioactivities of açaí (Euterpe precatoria Mart.) fruit pulp, superior antioxidant and anti-inflammatory properties to Euterpe oleracea Mart. Food Chem. 2012, 133: 671–677.
5. Font Quer P.I.O.: Plantas Medicinales – El Dioscórides renovado. Ed. Botas Barcelona, 1995.
6. Matheus M.E., de Oliveria Fernandes S.B., Silveira C.S., Rodrigues V.P., de Sousa Menezes F., Fernandes P.D.: Inhibitory effects of Euterpeoleracea Mart. on nitric oxide production and INOS expression. J. Ethnopharmacol 2006, 107: 291–296.
7. Lee R., Balick M.J.: Palms, people, and health. Explore 2008, 4 (1):59–62.
8. De Lima Yamaguchi K.K., Pereira L.F.R., Lamarão C.V., Lima E.S., da Veiga-Junior V. F.: Amazon acai: Chemistry and biological activities: A review. Food Chem. 2015, 179: 137–151.
9. Cybul M., Nowak R.: Przegląd metod stosowanych w analizie właściwości antyoksydacyjnych wyciągów roślinnych. Herba Polonica 2008, 54(1): 68–78
10. De Moura R.S., Pires K.M.P., Santos Ferreira T., Lopes A.A., Nesi R.T.,Resende A.C., Sousa P.J.C., Da Silva A.J.R., Porto L.C., Valenca S.S.:Addition of açaí (Euterpe oleracea) to cigarettes has a protectiveeffect against emphysema in mice. Food Chem Toxicol. 2011, 49(4): 855–863.
11. De Moura R.S., Santos Ferreira T., Lopes A.A., Pires K.M.P., Nesi R.T.,Resende A.C., Souza P.J.C., Da Silva A.J.R., Borges R.M., Porto L.C. Valenca S.S.: Effects of Euterpe oleracea Mart. (AÇAÍ) extract in acute lung inflammation induced by cigarette smoke in the mouse. Phytomedicine 2012, 19 (3–4): 262–269.
12. Xie C., Kang J., Burris R., Ferguson M.E., Schauss A.G., Nagarajan S.,Wu X.: Açaí juice attenuates atherosclerosis in ApoE deficient mice through antioxidant and anti-inflammatory activities. Atherosclerosis 2011, 216(2): 327–33
13. Stoner G.D., Wang L.S., Seguin C., Rocha C., Stoner K., Chiu S., Kinghorn A.D.: Multiple Berry Types Prevent N-nitrosomethylbenzyla-mine-Induced Esophageal Cancer in Rats. Pharm Res 2010, 27(6), 1138–1145