Zwana witaminą „słońca” witamina D jest bardzo ważnym elementem żywienia, który odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Sprawia ona przede wszystkim, że kości są mocne, a zęby zdrowe, bez zarzutów działa układ krążenia, łatwo utrzymać właściwą wagę ciała. Zmniejsza również ryzyko występowania różnych nowotworów. Warto więc wiedzieć, gdzie możemy ją znaleźć i jak dawkować, bowiem zarówno jej nadmiar, jak i niedobór mogą poważnie zaszkodzić naszemu organizmowi.
Witamina D należy do grupy witamin, które rozpuszczają się w tłuszczach i wywierają szerokie działanie fizjologiczne. Przede wszystkim, działając w gospodarce wapniowo-fosforanowej, pomaga w utrzymaniu prawidłowej struktury i funkcji kośćca. Najważniejsze dla ludzkiego organizmu są dwie formy tej witaminy:
Witamina D spełnia w organizmie człowieka funkcje prohormonów, bowiem pod jej wpływem powstaje aktywna biologicznie postać – hormon kalcytriol, który wspomaga absorpcję wapnia i fosforanów. W ten właśnie sposób Witamina D pozytywnie oddziałuje na budowę i funkcjonowanie naszych kości.
Witaminy D nie posiadają działania biologicznego. Witamina D i jej aktywne formy rozpuszczają się w tłuszczach, a ich absorpcja uzależniona jest od białka, które wiąże witaminę D.
Witamina D posiada wiele właściwości. Przede wszystkim odpowiada za prawidłowy rozwój i poziom mineralizacji kości. Zwiększa również wchłanianie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego i wyrównuje ich ewentualny nieprawidłowy stosunek. Witamina D odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym budowaniu kości.
Witamina D3 powstaje w skórze pod wpływem oddziaływania promieni słonecznych i jest to jedno z głównych źródeł tej witaminy. W naszym położeniu geograficznym możliwe jest to niestety tylko w okresie od kwietnia do października w godzinach 10:00-15:00. Dodatkowo nasz tryb życia zdecydowanie ogranicza naturalne powstawania witaminy D. W pokarmach natomiast głównym jej źródłem są tłuste ryby morskie, których, jak wiadomo, w Polsce spożywa się zdecydowanie za mało. O odpowiedni poziom witaminy D3 powinny zadbać przede wszystkim kobiety w pierwszych fazach ciąży, bowiem niedobór tego składnika może negatywnie wpłynąć na zdrowie i poprawny rozwój dziecka w przyszłości. Naukowcy dowiedli, że u dzieci kobiet, które miały poważny niedobór witaminy D3 organizmie w ciąży, częściej występuje na przykład stwardnienie rozsiane.
Najwięcej witamin D znajduje się tłustych, morskich rybach, takich jak węgorz czy łosoś. Duże jej pokłady znajdziemy również w śledziach czy makreli. Jednak dostarczanie odpowiedniej dawki witaminy D z pokarmów jest bardzo trudne, bowiem po pierwsze ryby morskie są drogie, a po drugie ich spożycie przez Polaków jest zdecydowanie za niskie. Dieta obfitująca w ryby również szybko się nudzi. Tym bardziej, że aby zapewnić sobie odpowiednią dawkę witaminy D dziennie (1000 j.m.) należałoby codziennie spożywać około 200 g pieczonego łososia lub 660 g makreli.
Witamina D występuje również w innych produktach, jednak jej zawartość jest dużo niższa. Oznacza to, że aby zafundować organizmowi zalecaną dawkę tego składnika, należałoby zjeść dziennie 20 jajek, kilka kilogramów sera żółtego lub wypić ponad 80 litrów mleka, co z praktycznego punktu widzenia raczej nie jest możliwe.
Najważniejszym źródłem witaminy D jest słońce. Pod wpływem promieniowania UVB jesteśmy w stanie pokryć nawet 90% dziennego zapotrzebowania.
Jednak również efektywność syntezy skórnej witaminy D jest zależna od wielu czynników. Nie bez znaczenia pozostają takie elementy jak: szerokość geograficzna, pora roku i dnia, grubość pokrywy chmur, zanieczyszczenie powietrza, czas, jaki spędzamy na słońcu, stosowanie kremów z filtrami, pigmentacja skóry, wiek czy nawet odzież, którą zakładamy.
Aby zapewnić sobie odpowiednią ilość witaminy D w Polsce, należy przebywać na słońcu około 15 minut dziennie, mieć odsłonięte minimum 18% ciała i nie należy stosować filtrów przeciwsłonecznych.
W okresie zimowo-jesiennym, gdy do ziemi nie dociera promieniowania UVB zaleca się rzadkie i krótkie wizyty na solarium, które są w stanie w pewnym stopniu uzupełnić witaminę D w organizmie.
Zarówno nadmiar, jak i niedobór witaminy D powodują niekorzystne zmiany w naszym organizmie. Jej niedobór powoduje takie objawy jak: bóle mięśni i kości, choroby przyzębia, brak apetytu, biegunkę, bezsenność, problemy ze wzrokiem czy niesmak i pieczenie w jamie ustnej i gardle.
U niemowląt objawem braku witaminy D jest pojawienie się zbyt płaskiej główki z tyłu, które powstaje na skutek rozmiękczenia kości. Na czole natomiast mogą pojawiać się wypukłe guzy. Ciemiączko zrasta się wolniej i pojawia się tak zwany „żabi brzuszek”, czyli rozlewa się on na boki, gdy dziecko leży.
Niedobory witaminy D powodują przede wszystkim rozwój krzywicy u małych dzieci, a u dorosłych osteoporozę oraz rozmiękczanie kości. Ponadto mogą pojawić się problemy z chodzeniem, powstałe w skutek osłabienie mięśni oraz bolesne kurcze. Niedobór witaminy D zwiększa ryzyko otyłości, różnego rodzaju chorób krążenia, cukrzycy, chorób autoimmunologicznych oraz nowotworów. Ponadto przyśpiesza procesy starzenia.
- pomaga w prawidłowym wchłanianiu/wykorzystaniu wapnia i fosforu
- pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu wapnia we krwi
- pomaga w utrzymaniu zdrowych kości i zębów
- pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu mięśni
- pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego
- bierze udział w procesie podziału komórek
Kiedy w naszym organizmie występuje zbyt wiele witaminy D może pojawić się: utrata apetytu, nudności, zwiększone pragnienie, osłabienie, częste oddawanie moczu, nadmierna potliwość, biegunka, wymioty, swędzenie skóry oraz ból głowy oczu.
Przedawkowanie witaminy D może doprowadzić do gromadzenia się wapnia w tkankach, co w konsekwencji prowadzi do niebezpiecznych zaburzeń pracy serca i ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto zwiększa się ryzyko zachorowania na kamienicę. W przypadku przedawkowania witaminy D w ciąży może dość do deformacji płodu, a także poważnych chorób kości u dziecka.