Czarnuszka siewna (Nigella sativa) zwana także czarnym kminkiem (black cumin, khalonji) to niepozorna roślinka posiadająca ziarenka o olbrzymiej mocy. Jako przyprawa czarnuszka była stosowana przez naszych przodków od niepamiętnych czasów. Wspominana już w zapisach biblijnych, używana jako panaceum przez starożytnych, którzy uważali, że czarnuszka i jej drogocenny olej „leczy wszystko z wyjątkiem śmierci”. Nazywana czasem „złotem faraonów. Można o niej przeczytać w Biblii i pracach botanika Dioskurydesa. W skład czarnuszki wchodzi znacznie więcej substancji aktywnych. Są to między innymi:
Szacuje się, że czarnuszka zawiera niemal sto substancji aktywnych. Wśród nich są witaminy: A, E, F, witaminy z grupy B (B1,B3,B6). Roślina zawiera również kluczowe dla zachowania dobrego zdrowia minerały: magnez, potas, żelazo, selen, wapń, cynk.
Jest także bogatym źródłem kwasów tłuszczowych. Znajdziemy w niej kwas linolowy, kwas oleinowy, kwas palmitynowy, stearynowy, a także niewielkie ilości kwasu linolenowego i mirystynowego. Wśród składników aktywnych znajdują się też: tymochinon (30-48%), p-cymen (7–15%), karwakrol (6–12%) oraz limonen i karwon.
Zawarte w czarnuszce związki wzmacniają układ odpornościowy, pobudzając m.in. syntezę interferonu czy wzrost ilości limfocytów i makrofagów stojących na straży naszego zdrowia. Warto sięgnąć po czarnuszkę szczególnie na przełomie sezonów, aby wzmocnić organizm. Ważnym z punktu widzenia układu immunologicznego składnikiem jest tymochinon – przeciwutleniacz hamujący wydzielanie histaminy. Działa on ponadto przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo i przeciwbólowo. Zbliżone do niego działanie wykazuje tymohydrochinion. W czarnuszce znajdziemy pokaźne ilości selenu, który chroni nas przed nowotworami, przed wirusami, a dodatkowo zapobiega zakrzepom krwi. Inne substancje aktywne to tymol (wykazuje działanie przeczyszczające i wirusobójcze), malantyna (działa przeciwbólowo, niszczy grzyby, wirusy i bakterie). Dzięki substancji o nazwie nigellon czarnuszka wykazuje działanie rozkurczowe i antyhistaminowe.
Substancje chemiczne dostępne w czarnuszce, wpływają na zmniejszenie komórek. Kolejne działania czarnuszki to także zmniejszenie proliferacji czyli nieprawidłowych podziałów komórek oraz przyśpieszenie ich obumierania. Ponadto czarnuszka usuwa wolne rodniki, prowadzące do uszkodzenia DNA i hamuje angiogenezę – w tym przypadku rozwój nieprawidłowych naczyń krwionośnych, odżywiających guza.
Wątroba jest szczególnie narażona na uszkodzenia spowodowane toksynami, a jej nieprawidłowe działanie, prowadzi do problemów z chronicznym podtruwaniem organizmu oraz nieprawidłowym trawieniem. Olej z czarnuszki poprawia pracę wątroby i chroni ją przed uszkodzeniami. Przy chorobach wątroby bardzo ważna jest regularność terapii, dlatego też warto przygotować się na dłuższe spożywanie czarnuszki. Chroni ona przed uszkodzeniami wątrobę i nerki, zarówno gdy czynnikami szkodliwymi są metale ciężkie czy też dostające się do ustroju np. leki. Czarnuszka doskonale oczyszcza ustrój z toksyn i przywraca prawidłowe poziomy markerów stresu oksydacyjnego.
Powszechnie uważa się, że czarnuszka ma działanie antycukrzycowe. Reguluje poziom cukru we krwi: działa ochronnie na trzustkę sprzyjając jej regeneracji i proliferacji wysp trzustkowych odpowiedzialnych za produkcję insuliny. Cukrzyca jest spowodowana przede wszystkim uszkodzeniami komórek trzustki, oraz zmniejszeniem wrażliwości organizmu na działanie insuliny. Czarnuszka regeneruje trzustkę, obniża ogólny poziom glukozy we krwi i reguluje poziom insuliny. Co najciekawsze, pomaga ona zarówno w cukrzycy typu 1 jak i 2. Dzięki niej można poprawić także tolerancję na insulinę, a naukowcy są zdania, że w przyszłości, czarnuszka będzie stosowana zamiast metforminy, leku o wielu działaniach niepożądanych.
Kolejnym działaniem czarnuszki, jest obniżenie apetytu i zmniejszenie wchłaniania glukozy w jelicie cienkim (prowadzące do wahań poziomu glukozy). Dzięki temu, że czarnuszka normuje poziom glukozy we krwi, łatwiej panujemy nad apetytem. Dodatkowo dostarcza niezbędnych, nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), które pomagają w zachowaniu prawidłowego zdrowia i wyeliminowaniu stanów zapalnych. Czarnuszka zawiera kwasy omega-3 i omega-6, które wpływają korzystnie na poziom cholesterolu. Dzięki temu można zarówno zmniejszyć ryzyko chorób serca, jak i obniżyć ciśnienie. Czarnuszka nie tylko obniża ciśnienie krwi i zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów, ale również chroni przed wzrostem homocysteiny, prowadzącej do rozwoju miażdżycy.
Jeśli masz problemy z wypadającymi lub słabymi włosami, na pewno skorzystasz z odżywczych właściwości czarnuszki. Zawiera ona antyoksydanty i substancje przeciwbakteryjne, które wspomagają skórę z łupieżem lub problemem grzybicy, a kwasy omega-3 i omega-6 wzmacniają cebulki włosów. Przeciwdziała łysieniu, hamuje wypadanie włosów, pozwala pozbyć się łupieżu i spowodowanego stanem zapalnym swędzenia, pobudza porost włosów i zwiększa gęstość czupryny.
Czarnuszka wpływa na produkcję melaniny, substancji, która chroni skórę przed zniszczeniem pod wpływem promieniowania słonecznego. Zwiększa także grubość płaszcza lipidowo-tłuszczowego, zmniejsza objawy egzemy i wygładza skórę. Jednocześnie, nie ma działań ubocznych, które towarzyszą maściom i kremom z hormonami. Stosowana na skórę, będzie pomocna przy problemach z grzybicą. Pomaga opanować zmiany skórne. Olej z czarnuszki jest tradycyjnie stosowany w przypadkach trądziku, łuszczycy, przy atopowym zapaleniu skóry, grzybicy skóry, wysypek, zmianach wywołanych zakażeniem bakteryjnym lub poparzeniem słonecznym.
z nasion czarnuszki
tłoczony na zimno
z pierwszego tłoczenia
Mimo rozwoju antybiotykoterapii nadal jest wiele bakterii, z którymi nie radzą sobie tradycyjne leki. Jednym z nich jest MRSA, czyli gronkowiec złocisty oporny na metycylinę, który jest plagą w szpitalach. Na zarażenie tą bakterią są najbardziej narażone starsze osoby, u których przeprowadza się poważne operacje. Badacze z Pakistanu odkryli, że czarnuszka spowalnia rozwój tych szczepów. Ma silne działanie antybakteryjne, antywirusowe i antygrzybicze. Naukowcy podejrzewają, że stoi za tym spora zawartość tymochinonu. Podanie czarnuszki powodowało w ciągu 3-10 dniowej kuracji zahamowanie wzrostu patogenów, w tym również Candida Albicans. W dobie powszechnego zagrzybienia organizmów ludzkich warto o tym fakcie pamiętać.
Czarnuszka ma także działanie przeciwzapalne, przez co pozwala zmniejszyć częstotliwość astmy i innych chorób alergicznych. Na rynku jest kilka preparatów przeciwalergicznych, zawierających właśnie czarnuszkę. Dodatkowo wspiera ona układ odpornościowy i chroni nas przed chorobami autoimmunologicznymi. Poprawia samopoczucie alergikom. Regularne przyjmowanie oleju z czarnuszki przez 6-8 tygodni powoduje znaczną poprawę symptomów alergii. Ponadto czarnuszka – podobnie jak witamina C – jest świetnym antyhistaminikiem.
Większość osób przyjmuje czarnuszkę po to, by poprawić trawienie, zmniejszyć intensywność wzdęć i bólu żołądka. Olej z tej rośliny ma także działanie przeciwpasożytnicze i wiatropędne, a także rozluźnia napięcie mięśni gładkich. Działa przeciwwrzodowo na żołądek. Olej z czarnuszki powoduje wzrost ilości mucyny w błonie śluzowej żołądka. Czarnuszka ma również udowodnioną skuteczność przeciwko bakteriom Helicobacter pylori. Przynosi ulgę w przypadku symptomów refluksu żołądkowo-przełykowego.
Olej z czarnuszki wykazał w badaniach działanie przeciwtasiemcowe u dzieci chorujących na tasiemczycę. Czarnuszkowa kuracja okazała się też skuteczna w przypadku zakażeń przywrą, nie powodując przy tym żadnych działań ubocznych. Czarnuszka dzięki poprawie funkcji układu immunologicznego skutecznie zwalcza również owsiki, blastocytozę, a nawet włośnia krętego. Pod tym kątem olej z czarnuszki ma działanie silniejsze nawet od oleju czosnkowego.
Jako przyprawa czarnuszka była stosowana przez naszych przodków od niepamiętnych czasów, nie ma przeciwwskazań do stosowania czarnuszki jako przyprawy – nawet w czasie ciąży. Podobnie jak innych ostrzejszych w smaku przypraw małym dzieciom nie podaje się czarnuszki przed ukończeniem 1 roku życia. Jeśli zaś spożywamy leczniczo olej lub nasiona, to w czasie ciąży i karmienia nie zaleca się regularnego spożywania. Nie stwierdzono skutków ubocznych czarnuszki lub jej oleju pod warunkiem stosowania zalecanych dawek. Jak ze wszystkimi ziołami stosowanymi terapeutycznie zaleca się też robić krótkie przerwy w stosowaniu raz na jakiś czas.